दर रविवारी नाशिकमध्ये काही ग्रुप्स नदीकिनारी, टेकड्यांवर स्वच्छता मोहीम आयोजित करतात. पण हा कचरा तयार व्हायला, माणसाला त्या विषयीची शिस्त लागायला जिथून सुरुवात होते तिथेच जाऊन जर खरी सुरुवात केली तर? म्हणूनच घरोघरी, लहान मुलांपासून, मोठ्या माणसांपर्यंत सगळ्यांना हसत खेळत, रंजक पद्धतीने कचरा व्यवस्थापनाचे धडे द्यायचा विचार घेऊन १६ मार्च च्या संध्याकाळी ६ वाजता आम्ही अनमोल व्हॅली सोसायटीत जमलो.
वेस्ट केअरचा कंपोस्टचा डबा, गेल्या महिन्याभरात घरच्या घरी तयार झालेलं, घरातल्याच कचऱ्याचं खत रोशनने प्रत्यक्ष दाखवायला आणलेलंं.. सुरुवातीला दोन, चार महिला जमत गेल्या आणि कचरा म्हणून त्यात हात घालून हा मुलगा काय दाखवतोय याचं कुतूहल म्हणून दोनचार करत आठ दहा महिला, लहान मुलं जमली.. प्रत्येकाच्या हातात थोडं थोडं खत देत झटकाचे climate change campaigner रोशन म्हणाले, “ तुम्ही जे हातात घेतलंयतो माझ्या घरातला गेल्या महिन्याभराचा कचरा आहे!”
अनेकांचा विश्वास बसत नव्हता. “याला तर मातीचा वास आहे, कचऱ्यासारखा दुर्गंध पण नाही..” अशी सगळी चर्चा सुरु असताना, आम्हाला या उपक्रमात तांत्रिक माहितीसाठी सहाय्य करणाऱ्या अर्थ केयर संस्थेचे स्वरूप आणि गायत्री कंपोस्टर घेऊन तिथे आले.
मग नेमकं हे कंपोस्टर काय आहे, ते कसं काम करतं हे आम्ही या जमलेल्या महिलांना सांगितलं.. कचरा व्यवस्थापन, वर्गीकरणाचं महत्त्व आणि तो कसा वेगळा करायचा ते शिकवलं.. खालच्या चित्रात दाखवल्याप्रमाणे घरात हे करता येऊ शकेल अशी सगळ्यांना खात्री वाटली. अनेकींना नेमक्या कोणत्या गोष्टी ओल्या कचऱ्यात येतात आणि कोणत्या सुक्या कचऱ्यात येतात यात खूप कन्फ्युजन होतं.. झटकाची volunteer मयुरीने खेळ घेत त्यांना कचऱ्याचे वर्गीकरण समजावून सांगितलं..
अशाप्रकारच्या खेळीमेळीच्या कार्यशाळा बदलाची सुरुवात ठरू शकतात. आपण कायम पेपर मध्ये, पुस्तकात वाचतो ते कचरा वर्गीकरण प्रत्यक्ष अनुभवातून, खेळातून शिकलं कि जास्त चांगलं लक्षात राहतं.
स्वरुप आणि रोशन ने दाखवलेल्या खताचा वास का येत नाही.. कचरा असून झूरळ, किडेमुंग्यांचा त्रास कसा होत नाही असे ना ना प्रश्न जमलेल्या महिलांनी विचारले.. अनेकींनी कंपोस्टर विकत घ्यायची तयारी दाखवली. आणि शेवटी प्रत्येक जण जास्तीत जास्त खताच्या पिशव्या घेऊन जाण्यासाठी उत्सुक होतं..
